HERBESTEMMING
RELIGIEUS
VASTGOED 2023

Prof. Sven Sterken, ingenieur-architect en hoogleraar architectuurgeschiedenis aan de KU Leuven, geeft een inleiding op de dag. Hij is betrokken bij de herbestemming van een tiental kerkgebouwen in Vlaanderen. Vanuit zijn expertise bespreekt hij het discours rond kerkherbestemming en de problematiek rond naoorlogse kerkgebouwen in Vlaanderen.

Kerkgebouwen zijn bijzonder: hun functie is primair religieus, ze zijn opgericht en gekoesterd door de lokale gemeenschappen en hun betekenis overschrijdt het strikt materiële. Voor kerken die minder of niet meer gebruikt worden, is een, al dan niet gedeeltelijk, ander dan religieus gebruik mogelijk, rekening houdend met onder meer kerkelijke regels. Jan Jaspers, adviseur Kerkgebouwen van de Bisschoppenconferentie van België, gaat in op de actuele stand van zaken rondom vrijkomende kerken en kloosters in Vlaanderen en meer specifiek op de visie van de bisschoppen.

Update van de nieuwe accenten in het beleid en nieuwe tendensen en opportuniteiten voor herbestemming van religieus erfgoed, waaronder de nieuwe Visienota ‘Beleidsmaatregelen voor de her-en nevenbestemming van parochiekerken in Vlaanderen’. Gonda Callaert, Afdelingshoofd Beheer van het Agentschap Onroerend Erfgoed, gaat dieper in op de rol van de overheid bij het herbestemmen van religieus erfgoed en de inhoudelijke en financiële instrumenten die eigenaars en beheerders ondersteunen.

Dimitri Stevens, coördinator van het expertisecentrum bij PARCUM (Museum en Expertisecentrum voor Religieuze Kunst en Cultuur) bespreekt de ontwikkelingen van het religieus erfgoed in Vlaanderen en de rol die PARCUM als expertisecentrum daarbij inneemt. Ook geeft hij inzage in de toekomstige werking van het Platform Toekomst Kerken (in samenwerking met VVSG), alsmede de hedendaagse relevantie van het religieus erfgoed in tijden van oorlog en crisis.

Naar aanleiding van een aantal nieuwe beleidsontwikkelingen geeft Michiel Deweirdt, advocaat Curalys Advocaten en voorzitter van de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed, een uiteenzetting over de juridische aspecten en de meest recente wijzigingen van het decreet Onroerend Erfgoed, inclusief de bijhorende wetswijzigingen en de impact op en opportuniteiten voor het patrimonium van het Vlaams religieus erfgoed (o.a. premies en subsidies).

Welk afwegingskader dient men te hanteren om toekomstbestendige functionele en architecturale keuzes te maken bij het herbestemmen van religieus vastgoed? Dimitri Minten, architect-vennoot en mede-zaakvoerder RE-ST, reikt u op basis van tien ‘sleutelgeboden’ handvatten aan. Deze worden verder toegelicht aan de hand van diverse cases van herbestemming, die zijn opgemaakt in het kader van het Projectbureau Herbestemming Kerken.

Michiel Van Balen, partner en mede-oprichter van Miss Miyagi en het Stadsmakersfonds, geeft een uiteenzetting over theoretische én praktische methodologieën voor complexe herbestemming, toegepast op diverse religieuze erfgoedprojecten zoals het Caermersklooster in Gent, het Dominicanerklooster in Antwerpen, het Engels klooster in Brugge en Abdij Keizersberg in Leuven.

Vervolgens hebben we een unieke bespreking van de zeer bekende praktijkcase: de Sint-Annakerk in Gent. Erwin Vrijens, Head of Real Estate ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV) en Eva Van Waes, Expansion Director Delhaize Belgium, bespreken het totale proces van de herontwikkeling inzake de monumentale Sint-Annakerk. Het nieuwe stadsproject krijgt een veelzijdige invulling (o.a. markthal, restaurant, wijnbar en buurtparkje) en het voorstel vertrekt vanuit het behoud van de monumentaliteit en de ruimtelijkheid van de kerk, inclusief 2 kleinschalige nieuwbouwvolumes met ondersteunende functies. Aan bod komt de herbestemmingsstudie met o.a. het herbestemmingstraject (stappenplan), financiële en fiscale aspecten, uitdagingen en risico’s, marktaanpak, do’s & dont’s, voor- en nadelen en lessons learned.