Dagvoorzitter Eke Schins-Derksen, sectorleider onderwijs en gezondheidszorg bij Arcadis, neemt u deze studiedag mee in de belangrijkste kansen, oplossingen en ontwikkelingen binnen onderwijshuisvesting. We kijken naar het maken van de juiste keuzes bij scholenbouw en het beter laten verlopen van processen voor zowel nieuwbouw als renovatie van onderwijsvastgoed.

Een goed schoolgebouw is optimaal ondersteunend aan het onderwijs, met een gezond binnenklimaat, duurzaam in gebruik én geschikt voor inclusief onderwijs. Wat vraagt dat laatste eigenlijk van het gebouw? Dat hoort u van Tanja van Nes, beleidsadviseur school en omgeving PO-Raad en VO-raad. Daarbij geeft ze ook een update van de huidige ontwikkelingen rond het innovatieprogramma onderwijshuisvesting, dat voortkomt uit de groeifondsaanvraag. Dit programma beoogt al bouwend te leren hoe we beter, sneller en kostenefficiënter schoolgebouwen kunnen vernieuwen en renoveren.

In het Innovatiepartnerschap Schoolgebouwen bouwen drie consortia in samenwerking met de gemeente Amsterdam en schoolbesturen aan duurzame, flexibele en kwalitatief hoogwaardige schoolgebouwen. Inmiddels is de realisatie van drie schoolgebouwen in volle gang en worden komend schooljaar nog eens vier schoolgebouwen via competitie verdeeld. Waarom heeft Amsterdam voor deze aanpak gekozen? Hoe kunnen andere schoolbesturen en gemeenten deelnemen aan deze innovatieve marktbenadering? En wat levert het op? Carli Hartgerink, regisseur onderwijshuisvesting bij gemeente Amsterdam, deelt hoe deze aanpak andere gemeenten helpt om ook duurzame en toekomstbestendige schoolgebouwen te realiseren.

IKC De Brug in Nieuwerbrug aan den Rijn is recent opgeleverd. Dit integraal kindcentrum herbergt basisschool De Brug, een kinderopvang, een peuterspeelzaal en een buitenschoolse opvang onder één duurzaam dak. Het ontwerp maakt gebruik van biobased materialen, beschikt over een groen dak en streeft naar een energieneutraal gebouw. Het multifunctionele karakter van het IKC komt tot uiting in de verschillende leer- en speelomgevingen, geplaatst rondom een centrale ontmoetingsruimte die samenwerking en interactie bevordert. Chantal Broekhuis, bestuurder SPCO Groene Hart, vertelt over het proces in samenwerking met de Gemeente Bodegraven-Reeuwijk en benadrukt hoe dit kindcentrum bijdraagt aan een duurzame en inclusieve leeromgeving. Wat zijn de lessons learned?

Voor renovatie of nieuwbouw van onderwijsvastgoed zijn flinke investeringen nodig. Uit de Taskforce Financiering Onderwijshuisvesting is gebleken dat pensioenfondsen en institutionele beleggers een programmatische aanpak als voorwaarde stellen. Met zo’n programmatische aanpak kan worden ingezet op het bundelen van projecten en dus van kennis en ervaring. Daarnaast leidt het tot significant lagere TCO-kosten (Total Cost of Ownership), waardoor er doelmatiger, circulair met de middelen kan worden omgegaan. Daniel van Dongen, programmadirecteur voor Programma Onderwijshuisvesting (POHV) Invest-NL, geeft u inzicht in welke voordelen een programmatische aanpak heeft op het financieringsvraagstuk.

Een integraal huisvestingsplan (IHP) biedt een leidraad voor investeringen in de scholenhuisvesting, zorgt voor een beleidsmatige en evenwichtige inzet van middelen en vormt een goed vertrekpunt voor het verbinden van opgaven in het sociaal-maatschappelijk domein. In het wetsvoorstel planmatige en doelmatige aanpak onderwijshuisvesting wordt met onder andere een wettelijke verplichting van het IHP en het MJOP gestreefd naar een meer planmatige aanpak van de investeringen in onderwijshuisvesting. Ook de modelverordening van de VNG wordt naar aanleiding van een wetsvoorstel aangepast. Maarten Groenen, senior adviseur onderwijshuisvesting ICS adviseurs, bespreekt deze vraagstukken en de nieuwste aanpak en ontwikkelingen rondom IHP.

Veel gemeenten hebben een groeiende behoefte om schoolgebouwen toekomstbestendig te maken, ook gemeente Oosterhout. Haalbaarheidsstudies tonen aan dat nieuwbouw niet alleen financieel voordeliger is, maar ook meer kansen biedt voor duurzaamheid en energie-efficiëntie. Ook biedt het kansen voor een toekomstbestendige stedenbouwkundige inpassing, met het onderbrengen van aanvullende combinaties van (wijk)functies. De gemeente Oosterhout zet hiermee in op zowel financiële haalbaarheid als ambitieuze duurzame onderwijshuisvesting. Hoe ziet hun aanpak eruit en wat kunnen andere gemeenten hiervan leren? Raymond Mentink, senior adviseur Vastgoed bij de gemeente Oosterhout, licht toe hoe de gemeente inspeelt op de grote onderwijshuisvestingsopgave.

Veel schoolgebouwen kampen met veroudering, een ongezond binnenklimaat en hoge energie- en onderhoudskosten. Tegelijk vraagt het Klimaatakkoord om ingrijpende vernieuwing: meer dan de helft van deze gebouwen moet in de komende jaren worden gerenoveerd of vervangen. Maar hoe maak je dat financieel haalbaar? Door in gemeentelijke verordeningen uit te gaan van een financiële restwaarde in plaats van af te schrijven naar nul, dalen de kapitaallasten aanzienlijk. Die ruimte maakt hogere investeringen mogelijk; en dus ook hogere circulaire ambities én meer duurzamere schoolgebouwen. Jip van Grinsven, adviseur circulariteit Alba Concepts, laat zien hoe gemeenten deze aanpak succesvol in de praktijk kunnen brengen.

Hoe maakt u een historisch schoolgebouw toekomstbestendig? Basisschool HSV 1909 in Hilversum ondergaat een renovatie waarin onderwijsvisie en monumentale waarde samenkomen. Judith de Waal, schooldirecteur HSV1909, deelt haar ervaringen als opdrachtgever. Welke uitdagingen ervaart zij en hoe verloopt de samenwerking met HEVO en de gemeente? Wat zijn de kwaliteiten van een monument bij ingrijpende renovatie? Arthur van Kempen, senior projectmanager HEVO, legt uit hoe een grondige programma-verkenning leidt tot een gerichte aanpak van het gebouw. Wat zijn de succesfactoren om tot een toekomstbestendige scholenrenovatie te komen? Hoe kunnen onderwijsdoelen en monumentale waarden elkaar versterken? En waarom blijkt een monumentale renovatie vaak meer verenigbaar dan gedacht?