Aanpak
Verduurzaming
Kantoren 2022

In 1 dag:

  • Actueel overzicht Energielabel C verplichting kantoren
  • Juridische gevolgen van energielabel C opgave
  • Financiering en fiscale mogelijkheden verduurzaming kantoren
  • Businesscase: kansen en risico’s verduurzamingsproces
  • Praktijkaanpak: (gemeente)kantoren en aanpak portefeuilleniveau
Terug naar editie 2022

Impressie 2020

Voorjaar

De dag werd ingeleid door Selina Roskam, kennismakelaar duurzaam bouwen bij de RVO, en tevens afgesloten met een overzichtelijke en krachtige recap. De volgende best qoute’s kwamen naar voren:

  • Duurzaam is het nieuwe normaal
  • Niets doen wordt gestraft
  • Wetgeving helpt bij de rechter
  • Doe het samen
  • Het is niet budget neutraal
  • Focus niet op alleen 1 aspect

We kijken terug op een zeer interessante dag die ook door de aanwezige professionals is beoordeeld met een 8,4!

DE TERUGBLIK VAN SANNIE VERWEIJ

Sannie Verweij, vertelt u graag over wat zij de highlights vond en deelt haar beleving op deze studiedag:

Aanpak Verduurzaming Kantoren 2020

Op 13 februari 2020 vond de bijeenkomst Aanpak Verduurzaming Kantoren 2020 plaats. In Den Haag kwamen vastgoedprofessional bij elkaar om te luisteren naar inspirerende verhalen en nieuws uit de praktijk. Uit de presentaties bleek duidelijk dat urgentie hoog is: “Duurzaamheid is de nieuwe normaal”. Tenminste, bij de sprekers, want door de zaal werd nog steeds gevraagd: “Maar wat kost dat nou eigenlijk?”

Daar waren de sprekers heel helder over: “Duurzaamheid is niet budgetneutraal. Dit gaat gewoon geld kosten.” Maar de sprekers zeiden ook: “De risico’s van niets doen worden steeds groter, de urgentie is hoog. Zowel via wetgeving – niets doen wordt immers gestraft -, als ook via de vraag van huurders en de waarde van het vastgoed bij verkoop. Kijk daarbij integraal naar alle aspecten. Verduurzaming levert vaak ook een verbetering van het binnenklimaat op. Want wat doet een ongezonde werkplek met u als medewerker, als u daardoor een half uur per dag minder productief bent tegen welk uurtarief? Reken maar uit wat dat oplevert.”

Hieronder de samenvatting van de dag in drie hoofdthema’s:

  1. Samenwerken loont
  2. Instrumenten
  3. Het kan wel

Thema: Samenwerken loont

Elsbeth Quispel van Cushman & Wakefield gaf aan dat goed inzicht nodig is in wie de huurders zijn en wie de beleggers zijn die in jullie vastgoedfonds investeren. Haar pleidooi: dat kan alleen door regelmatig met ze te praten. Zo kunt u bepalen wat het vastgoed nu is en wat de risico’s zijn. Van daaruit kunt u een plan maken en gewoon aan de slag gaan. Dit is precies wat Cushman & Wakefield gedaan heeft bij de projecten in Amsterdam, samen met de huurders.

Dennis van der Stoop en Annemarie de Leuw van NSI vertelden over hoe zij als belegger de beheerders en de huurders mee hebben genomen in de hoge doelstelling van hele portefeuille in 2021 al op energielabel A. Ze stuurden daarbij steeds vaker op een fixed fee service kosten, dus inclusief de energiekosten, zodat NSI wist wat ze kunnen investeren in duurzamere oplossingen. In een van de panden zijn ze een Greenlease aangegaan met een van de huurders. Deze huurder wilde graag verduurzamen. Aangezien het een multi tenant gebouw is, werd verwacht dat het enthousiasme van deze eerste huurder als hefboom gaat werken om ook de andere huurders mee te krijgen.

Maar niet alleen in gebouw objecten wordt samengewerkt. Hein Wegdam, van ING Real Estate Finance sprak over de samenwerking met CFP Green Buildings voor het bouwen van tools die de bank beschikbaar stelt aan haar klanten. Eerst was er al de energiecheck, en nu ook de energierobot. Beide producten maken inzichtelijk in waar mogelijke verbeteringen in het vastgoed mogelijk zijn.

Thema: Instrumenten

Tijdens de dag zijn er verschillende instrumenten besproken. Bijvoorbeeld Wetgeving, financiële incentives, Benchmarking en het gebruik van methodieken als BREEAM of de Sustainable Development Goals als middel om de aanpassingen bespreekbaar te maken.

Wetgeving

In het verhaal van Jorieke van Strijen, van HabrakenRutten advocaten, werd duidelijk hoe energiebesparing van invloed is op het huurrecht en het burgerlijk wetboek. Als samen praten en samen naar een goede oplossing zoeken echt niet meer lukt, is het goed om te weten welke artikelen in het huurcontract van belang zijn en hoe rechters wel of niet mee zullen gaan in een conflict. Het is als verhuurder van belang om aan de huurders een ‘redelijk voorstel’ te doen. Haar advies is om niet te wachten tot het moet, want al sinds de brief van Blok in november 2016 had iedere vastgoedeigenaar al kunnen weten dat de Energielabel C norm eraan zou komen.

Selina Roskam gaf daarbij aan dat er ook in 2020 nog weer nieuwe wetgeving bij gaat komen met betrekking tot energiebesparing. Dus hou de publicaties van de overheid goed in de gaten.

Financiële Incentives

Gedurende de dag zijn er ook verschillende financiële incentives genoemd. Enerzijds zijn er diverse subsidies mogelijk, dit is zowel landelijk, op provinciaal niveau als op gemeentelijk niveau. Vraag dus altijd specialistisch subsidieadvies aan. Anderzijds zijn het ook de banken die financiële incentives leveren. Zo liet Hein Wegdam, van ING Real Estate Finance, zien dat ING alleen nog maar financiert in gebouwen met minimaal een C label en een plan tot verbeteren naar A.

Benchmarking

Nu de vraag naar duurzaamheid steeds groter wordt, is ook de vraag wat het oplevert. Jaap van ‘t Hul van Cushman & Wakefield en Hein Wegdam, van ING Real Estate Finance vertelden beide over de samenwerking die zij zijn aangegaan om te bepalen hoe de duurzaamheid invloed heeft op de taxatiewaarde. Inmiddels zijn ook de Rabobank en ABN Amro aangehaakt en is de benchmark weggezet bij een onafhankelijke partij (Dutch Green Building Council).

BREEAM-NL In Use

Rob van der Heijden, van BOAG, lichtte toe dat het helemaal niet zo moeilijk is om een BREEAM-NL In Use certificaat te behalen. Hij gaf aan dat of je nu een BREEAM certificaat haalt of BREEAM-NL In Use alleen gebruikt als bespreek middel, je in ieder geval laat zien dat verder te kijken dan alleen Energielabel C. Dat is iets om trots op te zijn, zeker als gestreefd wordt naar jaarlijkse verbetering.

Ook het gebruik van de Sustainable Development Goals (SDG’s) is een goed middel om verduurzamen bespreekbaar te maken en samenwerking aan te jagen. De SDG’s zijn universeel en zowel voor eigenaren, als voor huurders, herkenbaar en toepasbaar.

Thema: Het kan wel

Martijn Voorham van het Rijksvastgoedbedrijf liet zien dat ‘het nu al kan’. Het Rijksvastgoedbedrijf loopt namelijk ruim 2 jaar voor op de normen die door wetgeving vastgelegd worden. Dat betekent dat zij al twee gebouwen volgens de BENG-methodiek hebben opgeleverd. Belangrijk daarbij is dat ze een routekaart hebben voor de komende 30 jaar. Een routekaart geeft een handelingsperspectief op de duurzaamheidsopgave. Elke verbouwing wordt langs deze routekaart gelegd om zo de uitvoerbaarheid en betaalbaarheid in kaart brengen. Dit leidt tot een mix van maatregelen.

Meer mooie voorbeelden: zowel bij NSI als bij Witteveen en Bos hebben ze al concrete verbouwingen uitgevoerd aan bestaande gebouwen. De resultaten van de energiebesparing zien er veelbelovend uit. Het is goed om te zien dat ook zij werken met een duidelijke doelstelling voor 2030, 2040 en/of 2050. De routekaart kan echt helpen om de neuzen dezelfde kant op te krijgen.

Conclusie

Bij de eindconclusie van de dag werd dan ook samengevat dat u nu al aan de slag kan. Leerzame tips: Kijk naar de huurovereenkomsten. Gebruik koplopers als hefboom en maak een routekaart voor de komende 30 jaar. Neem in dat plan op wanneer je aardgasvrij gaat worden en/of zorg ervoor dat je ready bent, als de gemeente jou gaat ontkoppelen. Oftewel, het verduurzamen van kantoren is de nieuwe normaal. En na deze inspirerende dag kan iedereen er mee aan de slag.


Programma


Beoordelingen

Deze bijeenkomst is gemiddeld beoordeeld met: