Aanpak
Verduurzaming
Kantoren 2022

In 1 dag:

  • Actueel overzicht Energielabel C verplichting kantoren
  • Juridische gevolgen van energielabel C opgave
  • Financiering en fiscale mogelijkheden verduurzaming kantoren
  • Businesscase: kansen en risico’s verduurzamingsproces
  • Praktijkaanpak: (gemeente)kantoren en aanpak portefeuilleniveau
Terug naar editie 2022

Impressie 2017

Label C Kantoren

Kantoorgebouwen dienen vanaf 1 januari 2023 minimaal energielabel C te dragen, anders worden ze gesloten. Banken haken aan in deze verduurzamingsambitie van de overheid; ING financiert vanaf 2018 alleen nog kantoorpanden die voldoen aan de groene label voorwaarden.

Hoe pakt u als pandeigenaar deze noodzakelijke transitie zo effectief en kostenefficiënt mogelijk aan? Hierover kregen de deelnemers concrete inzichten en handvatten tijdens de studiedag Verplicht Energielabel C Kantoren 2017 op 28 november. We kijken terug op een geslaagde dag!

De dag werd ingeleid door Selina Roskam, kennismakelaar duurzaam bouwen bij de RVO, welke duidelijke “No Regret”-maatregelen adviseerde. Menig investeerder speelt al op deze wetgeving in, waarbij Bernardo Korenberg en Robert Schellekens respectievelijk de duurzaamheidsstrategie en implementatie daarvan bij Bouwinvest uiteenzetten. Ook volgende een onderdeel over de essentiële subsidies verzorgd door Mitchell Gmelich, een demonstratie van een Energie Scan van gebouwen (software), persectief van de bank, en een case over Waterschap Zeeland.

DE TERUGBLIK VAN SANNIE VERWEIJ

Sannie Verweij, trainer en adviseur bij Gebouwinzicht, vertelt u graag over wat zij de highlights vond en deelt haar beleving op dit evenement.

Verplicht Energielabel C – verslag van de studiedag met als vraag: Hoe kunnen we de noodzakelijke transitie zo effectief en kostenefficiënt mogelijk aanpakken?

Kantoorgebouwen dienen vanaf 1 januari 2023 minimaal energielabel C te dragen, anders worden ze gesloten. Dat geldt voor iedereen, dus ook voor mijn eigen klanten van Gebouwinzicht en Sannie Verweij Advies. Als verslaggever woonde ik op 28 november de Studiedag van Spryg Real Estate Academy over Verplicht Energielabel C voor Kantoren in het New Babylon in Den Haag bij om antwoord te krijgen op de vraag: “Hoe kunnen we deze noodzakelijke transitie zo effectief en kostenefficiënt mogelijk aanpakken?”

Overheid zet kaders
De overheid zet sterk in op verduurzaming en neemt hierin ook een voorbeeldpositie. Dagvoorzitter Selina Roskam, Kennismakelaar Duurzaam bouwen bij de RVO, schetste de uitgangspunten voor deze studiedag. Zij legde duidelijk uit hoe de wetgeving rondom Energielabel C geborgd is in het Activiteitenbesluit. Ook dat dit in de praktijk nog best lastig is, omdat niet voor iedereen duidelijk is dat de drijver van de inrichting wordt aangeschreven door de omgevingsdienst. Dat is immers degene die business bedrijft in het gebouw. Soms is dat de huurder en soms de verhuurder. Volgens Roskam moeten deze partijen samen aan de slag om energiebesparende maatregelen door te voeren. En dat moet, want op dit moment voldoet 80% van de kantoren nog niet.

Aanpak Vastgoedbelegger
Menig investeerder speelt overigens op deze wetgeving al in. Bouwinvest heeft bijvoorbeeld een duidelijk duurzaamheidsdoelstelling voor hun hele portefeuille. Niet puur uit ideologie, maar ook business-wise: het is volgens Bernardo Korenberg, CSR & Innovation Manager van Bouwinvest Real Estate Investment Management, gewoon een goede businesscase. Zo leer ook ik net als Marco Tielen een nieuwe term: die van ´stranded asset´ van een afgewaardeerd object. Voorbeeld: een oude diesel auto die niet meer de binnenstad in mag. Wat is die auto dan nog waard? In het licht van deze discussie van de label C verplichting een goede: want wat is dat kantoor straks nog waard als het niet aan de wetgeving voldoet?

Bouwinvest is daarnaast aan de slag gegaan met de Energienavigator – geïntroduceerd door Enolis – waarbij het Energielabel wordt afgezet tegen het operationeel energieverbruik, oftewel het werkelijk en niet het theoretische energieverbruik. Dit geeft zicht op een enorm besparingspotentieel op weg naar duurzamere kantoren. Meten is immers weten! Op basis van werkelijke prestaties is er namelijk veel meer grip op onderhoud en het inregelen. De slimmigheid is dat de Energienavigator zijn data in principe kan genereren op basis van de slimme meter. Maar met meer tussenmeters, wordt het systeem nóg slimmer. Korenberg liet weten dat ze op basis van deze gegevens in hun pilot project reeds een paar belangrijke energieslurpers van slecht werkende/ of verkeerd ingestelde installaties hebben opgespoord.

Bank als charmante kapstok
Banken haken ook aan op de Label C verplichtingen, ingegeven door hun economische belang (waardebehoud van het onderpand) en hun zorgplicht. Zo financiert ING alleen nog kantoorpanden die voldoen aan de groene label voorwaarden, en dan voor de volle 100% gezien de verduurzamingsambities. Jos Jonkers, Business Manager bij ING Real Estate Finance, lichtte daarbij toe dat een groot deel van de particuliere beleggers middels een groenbank regeling gefinancierd wordt voor de investering in duurzaamheidsmaatregelen. De boodschap van ING aan haar klanten: Als je 5% van de waarde investeert in duurzaamheid kan je zo naar label A. Dat is overigens geen holle leus. ING heeft in samenwerking met Universiteit Maastricht onderzoek gedaan naar de bruto huur, marktwaarde en energielabel. En wat blijkt: Investering in maatregelen naar Label A loont echt!

Subsidieregelingen Label C verplichtingen
Mitchell Gmelich, directeur en subsidie-expert bij Van Draeckeburgh Subsidies & Financieringen, gaf een actueel en volledig overzicht van alle regelingen en mogelijkheden.

Subsidies voor iets wat verplicht is, hoor ik je vragen. Ja, want Zero2050 (energieneutraliteit in het jaar 2050) vraagt om extra stimulans. De mogelijke subsidieregelingen zijn dan ook vooral bedoeld om in de – nu nog – onrendabele top te investeren. En er liggen heel veel verschillende regelingen. Dus als je gaat investeren in duurzaamheidsmaatregelen, laat je dan vooral ook adviseren over subsidies en mogelijke investeringsaftrek.

Energie Scan Gebouwen
Ondertussen moeten ‘we’ aan de slag. Bram Adema, Managing Director van Corporate Facility Partners, vertelde dan ook met opgestroopte mouwen over de noodzaak om alle gebouwen in Nederland te verduurzamen. Het is sneller 2023 dan we allemaal denken. In samenwerking met ING hebben zij een gebruikersvriendelijke software ontwikkeld die de energielabel verplichtingen van een individueel gebouw helder in kaart brengt. Denk aan de huidige energiestatus, besparingsmogelijkheden, te nemen maatregelen en het verwacht rendement. Bedenk dat een maatregel altijd rendabel is als je het op een natuurlijk moment doet. Als gebouweigenaar moet je dus een boodschappenlijstje hebben voor welke energielabel maatregelen je de komende 15 jaar gaat aanschaffen. Elke labelsprong is namelijk 7% besparing waard.

Kernbegrippen uit de zaal waren minstens zo opgestroopt als de mouwen van Adema zelf: versnellen, opschalen, kennis delen, lef, vakmanschap, cultuurverandering en innovatie. Op naar circulaire economie!

BREEAM als tool voor verduurzaming

Het WTC Rotterdam en de Nieuwe Vaart, Utrecht, beide BREEAM gecertificeerd, zijn voorbeelden van duurzame renovatie projecten gerealiseerd door Bouwinvest door middel van meetbare en haalbare afspraken. Circulaire materialisatie, green leases en energielabel verbetering stonden hierbij centraal. Robert Schellekens, senior technical manager, sustainability & innovations bij Bouwinvest, gaf hele praktische oplossingen met een lange termijn visie van label F nu naar A in 2023 voor de hoogbouw WTC Rotterdam. Ook voor de monumentale laagbouw zijn er mogelijkheden genoeg. In Utrecht werd dat aangevuld met andere MVO doelstellingen door een office hub te creëren waar allerlei maatschappelijke organisaties zich kunnen huisvesten. Uiteraard met catering van een partij die mensen met afstand tot de arbeidsmarkt weer aan een baan helpt.

Case Waterschap Zuiderzeeland – een voorbeeld van huisvestingsrenovatie
‘Duurzaamheid is geen doel op zich, maar een middel om invulling te geven aan de primaire bedrijfsprocessen. Impact op o.a. arbeidsproductiviteit, ziekteverzuim en imago (value case) staan naast de businesscase van verduurzaming centraal.’ Jim Teunizen, partner bij Alba Concepts legde aan de hand van een huisvestingsrenovatie casus van Waterschap Zuiderzeeland uit hoe er tot besluitvorming is gekomen om een energie-neutrale, circulaire en gezonde werkomgeving te realiseren. Zo stond (en staat) het energieverbruik van een gebouw van het waterschap niet in verhouding tot het energieverbruik van de pompen die zij aansturen. Maar de uitstraling in combinatie met het goede voorbeeld en een innovatieve proeftuin is wel belangrijk. Want in je gebouw ontvang je wel al die onderhoudspartijen die het energieverbruik van de pompen in de polder ook naar beneden moeten gaan brengen. Zorg dat je die ook inspireert.

Wrap up
Aan het eind van de dag vat dagvoorzitter Selina Roskam de dag samen: Energielabel C is pas de eerste stap naar label A in 2030, en het uiteindelijke doel is zero energie in 2050. Zorg dat je gebouw ook daar al klaar voor is. En is je gebouw er onverhoopt niet klaar voor? Maak gebruik van de ‘stranded asset’ als een mooie grondstoffen bank voor andere gebouwen.

Kijk breder en werk vanuit een lange termijn visie. Gebruik regelmatig een startup voor een frisse blik. Probeer de risico’s te leggen bij de partij die ze het beste kan beheersen. Ga altijd op zoek naar de win-win situatie. Kijk naar het primaire proces, wat drijft de partijen en praat met elkaar!

Leerpunten & conclusies

Al met al was het een inspirerende dag. De sprekers hebben mij op een aantal punten weer op scherp gezet. Het monitoren en meten van je doelstellingen is een belangrijk deel van het inzicht in gebouwen dat je moet hebben. Maar vooral dat je die doelstelling moet hebben. Hou je lange termijn visie voor ogen, want als jij goed weet waar je het voor doet en waar je naar toe wilt, dan kunnen je eventuele hobbels of beren op de weg pareren. Verduurzamen doen we samen.

PROGRAMMA

Ontvangst

Inleiding

De overheid zet sterk in op verduurzaming en neemt hierin ook een voorbeeldpositie. Dagvoorzitter Selina Roskam, Kennismakelaar Duurzaam bouwen bij de RVO, schetst de uitgangspunten voor deze studiedag.

Aanpak Vastgoedbelegger

Wat is het perspectief en de aanpak van een vastgoedbelegger betreft verduurzaming en energielabels? Bernardo Korenberg, CSR & Innovation Manager van Bouwinvest Real Estate Investment Management, licht toe waar zij als investeerder naar kijken en waarom ze verduurzaming van hun eigen voorraad inzetten.

Bank als charmante kapstok

Banken haken sterk aan op de Label C verplichtingen, ingegeven door hun economische belang (waardebehoud van het onderpand) en hun zorgplicht. ING financiert alleen nog kantoorpanden die voldoen aan de groene label voorwaarden, en dan voor de volle 100% gezien de verduurzamingsambities. Financiële bereidheid van een bank wordt toegelicht door Jos Jonkers, Business Manager bij ING Real Estate Finance.

Subsidie-regelingen Label C verplichtingen

Voor welke subsidie-regelingen rondom Energielabel C en kantoorverduurzaming komt u als eigenaar in aanmerking? Mitchell Gmelich, directeur en subsidie-expert bij Van Draeckeburgh Subsidies & Financieringen, geeft u een actueel en volledig overzicht van alle regelingen en mogelijkheden.

Lunch

In de Praktijk

Energie Scan Gebouwen

In samenwerking met ING heeft Corporate Facility Partners (CFP) een gebruikersvriendelijke software ontwikkeld die de energielabel verplichtingen van een individueel gebouw helder in kaart brengt. Denk aan de huidige energiestatus, besparingsmogelijkheden, te nemen maatregelen en het verwacht rendement. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt deze aanpak door Bram Adema, Managing Director CFP, gepresenteerd.

BREEAM als tool voor verduurzaming

Het WTC Rotterdam en de Nieuwe Vaart, Utrecht, beide BREEAM gecertificeerd, zijn voorbeelden van duurzame renovatie projecten gerealiseerd door Bouwinvest dmv meetbare en haalbare afspraken. Circulaire materialisatie, green leases en energielabel verbetering staan centraal. Robert Schellekens, senior technical manager, sustainability & innovations bij Bouwinvest ligt de duurzame ontwikkelingen toe.

Huisvestingsrenovatie: Case Waterschap Zuiderzeeland

Duurzaamheid is geen doel op zich, maar een middel om invulling te geven aan de primaire bedrijfsprocessen. Impact op o.a. arbeidsproductiviteit, ziekteverzuim en imago (value case) staan naast de businesscase van verduurzaming centraal. Jim Teunizen, partner bij Alba Concepts legt aan de hand van een huisvestingsrenovatie casus van Waterschap Zuiderzeeland uit hoe er tot besluitvorming is gekomen om een energie-neutrale, circulaire en gezonde werkomgeving te realiseren.

Wrap-up

Netwerkborrel


Beoordelingen

Deze bijeenkomst is gemiddeld beoordeeld met: